Zelfstandige op de arbeidsmarkt: risico of oplossing?

Het aandeel mensen dat als zelfstandige werkt neemt steeds verder toe. In de laatste tien jaar is dit gestegen van 14,6% naar 16,4% van de werkende mensen, zo staat te lezen in de UWV publicatie Zelfstandigen in Beeld op Werk.nl. De verwachting is dat de komende jaren het aandeel zelfstandigen verder toe zal nemen. 80% van alle zelfstandigen is ZZP-er, zelfstandige zonder personeel.

De reden om als zelfstandige te gaan werken kan verschillen. In laagconjunctuur gaat het vaker om relatief laagbetaalde banen waarbij werken als zelfstandige de enige keuze is. In hoogconjunctuur, zoals in de huidige krappe arbeidsmarkt gaat het veel vaker om mensen die ook in loondienst zouden kunnen werken maar er om diverse redenen voor kiezen juist als zelfstandige te gaan werken.

Een voorbeeld hiervan is de zorg, waar een aantal jaar geleden veel verzorgenden als zelfstandige bij dezelfde werkgever terug konden keren na een nieuwe aanbesteding. Op dit moment kiezen gediplomeerd verpleegkundigen er regelmatig voor zich als zelfstandige te laten inhuren. Hierdoor hoeven zij alleen uitvoerende diensten te draaien en kunnen ze meer kiezen op welke tijden ze werken.

Regionale verschillen

In Noord-Holland Noord werkt meer dan 102.700 als zelfstandige. De komende jaren zal dit aantal nog verder toenemen. De meeste zelfstandigen, bijna 18.000 doen dit in de zakelijke dienstverlening. Ook in de bouwnijverheid en zorg en welzijn zijn veel zelfstandigen actief.

Opvallend is het relatief kleine aandeel zelfstandigen in de landbouw en visserij. Dat heeft in deze regio te maken met een groot aandeel gespecialiseerde bedrijven, bijvoorbeeld in de zaadveredeling die werken met dienstbetrekkingen.

Ook in Zaanstreek/Waterland stijgt het aantal zelfstandigen, naar ongeveer 53.000. In deze regio valt op dat het aantal zelfstandigen dat werkzaam is in de zorg en welzijn relatief laag is, terwijl er het aantal zelfstandige bouwvakkers juist hoger is dan gemiddeld.

In Zuid-Kennemerland en IJmond is het aantal zelfstandigen minder sterk gestegen, in 2023 stabiliseerde dit aantal zelfs rond de 58.000. Toch wordt voor de komende jaren weer een toename verwacht, vooral in zorg en welzijn en verschillende zakelijke diensten

Oplossing of uitdaging?

Het wat lagere aantal zelfstandigen in de zorg in Zaanstreek/Waterland is opvallend omdat juist in deze sector de laatste jaren veel mensen hebben gekozen voor het werken als zzp-er. Ook in het onderwijs is het aandeel zzp’ers de laatste jaren sterk toegenomen. De grote vraag naar personeel door de krappe arbeidsmarkt in deze sectoren maakt het voor mensen relatief makkelijk de overstap te maken. Vaak gaat dit voor werkgevers gepaard met meer flexibiliteit, maar ook met hogere loonkosten en soms ook met minder betrokken personeel in vergelijking met personeel in loondienst. Verschillende sectoren kijken op dit moment ook of de inzet van zzp’ers beperkt moet worden om de continuïteit in te waarborgen.

Ontwikkeling WW-uitkeringen

In juli 2024 werden er in de arbeidsmarktregio Noord-Holland Noord 5.195 WW-uitkeringen verstrekt, een daling van 4,1% ten opzichte van de maand ervoor. In Zaanstreek/Waterland was de daling met 1,6% naar 2.871 iets lager. In Zuid-Kennemerland en IJmond werden 3.613 WW-uitkeringen verstrekt, een daling van 2,9%. Landelijk daalde het aantal WW-uitkeringen met 2,2%.