Afgelopen winter was een bijzondere periode voor wat betreft de regenval. In de maanden oktober tot en met december 2023 viel er extreem veel regen.
Het gaat om 461 mm regen in drie maanden tijd. De gemiddelde regenval in deze periode van het jaar is 258 mm. Dit is dus 20 cm extra regen. Ook de maanden daarna, januari en februari, bleven erg nat door de vele regenval.
Door deze extreme regenval steeg het grondwater in de duinen tot ongekende hoogte. De 20 cm extra regenval in de laatste drie maanden van 2023 leidt tot een verhoging van de grondwaterstand van 60 cm. En omdat het grondwater uit het hoge duin naar de lager gelegen duinvalleien stroomt, kan het grondwater in de duinvalleien wel met één meter stijgen in drie maanden tijd. De stijging van het grondwater komt bovenop wat er normaal gesproken al optreedt in de wintermaanden. Daarbij gaat het om enkele decimeters.
Negatieve gevolgen
Veel duinvalleien veranderden door de extreme regenval in duinmeertjes met een flinke plas water. Op diverse plaatsen staan de wandel- en fietspaden onder water. En bezoekers van het duingebied kunnen hun bekende wandel- of fietsrondje niet meer maken. In het duingebied Duin- en Kruidberg is de strandopgang al maanden onbereikbaar door de hoge waterstand. Duinbeheerders informeren de bezoekers, maar hebben de grootste moeite om alles in goede banen te leiden.
Maar dat is niet alles. Op diverse plaatsen moest het maaibeheer worden stopgezet, omdat de bodem te drassig werd. Dit leidt tot verruiging van de duinvalleien wat nadelig is voor bijzondere plantensoorten als de moeraswespenorchis of parnassia. In IJmuiden zijn bij het wegpompen van water (om de weg en parkeerplaats droog te krijgen) helaas salamanders gesneuveld. En het is even afwachten of al het leven dat overwintert in de bodem (zoals de poppen van vlinders) deze extreme neerslag heeft overleefd.
Positieve gevolgen
Maar de hoge stand van het grondwater en de vele regen is niet alleen nadelig. Voor de natuur heeft deze extreme regenval veel positieve gevolgen. De zoetwaterbel onder de duinen is goed aangevuld en er is nu voldoende water tot ver in de zomer voor de plantengroei in de vochtige duinvalleien. De duinmeertjes zijn ook aantrekkelijke plekken geworden voor padden, kikkers en salamanders om hun eitjes neer te leggen. En langs de binnenduinrand zien we weer water stromen door de duinrellen. Daar profiteren de waterinsecten van.
In de duingebieden die worden gebruikt voor de drinkwaterproductie konden de waterleidingbedrijven gebruik maken van het regenwater voor de productie van drinkwater. Zij hoefden minder rivierwater te infiltreren in het duingebied.
Schade aan woningen
Maar de gevolgen van de heftige regen gaan verder dan de duinen. De grootste schade is namelijk te zien in de woonbebouwing langs de randen van het duingebied. Daar zorgen de stijging van het grondwater en het afstromend regenwater uit het hoge duingebied voor schade aan de huizen. Kelders liepen onder water, apparatuur raakte beschadigd en er moesten pompen worden ingezet om het water weer weg te krijgen. Tijdens informatieavonden in Bloemendaal en Velsen werden bewoners geïnformeerd door deskundigen. De boodschap die de bewoners kregen te horen was niet wat zij wilden horen. Op korte termijn is dit probleem namelijk niet op te lossen. Alleen lokaal kan door het wegpompen van water de schade worden verzacht. Voor de langere termijn moet er worden gewerkt aan structurele oplossingen. Want deze extreme regenval kan met het veranderend klimaat vaker voorkomen. Oplossingen die in beeld worden gebracht zijn bijvoorbeeld het aanbrengen van drainage in de woonwijken en rondom de woningen, het waterdicht maken van kelders of het aanleggen van duinrellen langs de randen van de duinen voor de afvoer van water. Dit wordt een gezamenlijke opgave voor bewoners en overheden.
Het wordt nog een uitdaging om al dit regenwater langer vast te houden voor gebruik in droge zomers. Bijvoorbeeld door aanleg van (ondergrondse) zoetwatervoorraden.
